Od tego czasu kolejne państwa wprowadzały obowiązek wyposażenia samochodów ciężarowych i autobusów w urządzenie, które pozwala na ewidencję czasu pracy kierowców. Na czym dokładnie polega działanie tachografów? Czym różni się tachograf analogowy od cyfrowego? Jakie przepisy obowiązują kierowców?
Czym jest i jak działa tachograf?
Tachograf to urządzenie pomiarowe, które pozwala na rejestrację kilku różnych parametrów. Nazwa wywodzi się z języka greckiego z greckiego z połączenia słów tachos - prędkość i grapho - pisać.
Tachograf łączy funkcję prędkościomierza i zegara, rejestrując prędkość pojazdu i aktywność kierowcy w danej chwili i okresie czasu. Pod pojęciem aktywność kierowcy kryje się aż kilka jej rodzajów, w tym jazda, postój, inna praca, dyżur (inaczej oczekiwanie) czy odpoczynek.
Tachografy wykorzystywane są do nadzoru pracy kierowców, których czas pracy, ze względów bezpieczeństwa, jest ściśle określony i odpowiednio ograniczony. Takie restrykcje dotyczą kierowców konkretnych pojazdów, takich jak autobusy czy samochody ciężarowe. Są one określone precyzyjnie w przepisach.
Tachografy analogowe
Istnieją dwa rodzaje tachografów: analogowe i cyfrowe. Urządzenia analogowe wprowadzone zostały na rynek jako pierwsze i umożliwiają zapis aktywności kierowcy w sposób automatyczny (w nowszych wersjach) lub w sposób półautomatyczny z samodzielnym określeniem aktywności przez kierowcę.
Tachografy analogowe ze względu na mechanizm działania są jednak podatne na fałszowanie. Podstawowym problemem związanym z wiarygodnością danych z tachografów analogowych jest fakt, że w przypadku fizycznego zniszczenia utworzonych wykresówek niemożliwa stawała się kontrola. Tymczasem tachografy cyfrowe nie pozwalają na usuwanie danych, które zawsze dostępne są do precyzyjnej kontroli. Z tego względu od 1 maja 2006 roku zaczął obowiązywać przepis, który wymaga instalowania wyłącznie tachografów cyfrowych w pojazdach nowo wyprodukowanych oraz w przypadku wymiany uszkodzonych tachografów analogowych.
Tachograf cyfrowy
Tachograf cyfrowy, czyli jednostka pojazdowa, umieszczona jest na desce rozdzielczej samochodu i połączona jest z przetwornikiem (czujnikiem ruchu) oraz skrzynią biegów. W urządzeniu znajdują się dwa otwory przeznaczone na kartę kierowcy i, jeśli takowy jest obecny, współkierowcy. Karta kierowcy musi być umieszczona w tachografie zawsze podczas przejazdu. Raport z aktywności kierowcy może być wydrukowany w każdej chwili za pomocą małej drukarki wbudowanej w urządzenie.
Podstawą identyfikacji kierowcy i zapisu danych przejazdu są imienne karty chipowe, na których zapisane są wszystkie istotne dane właściciela. Umożliwiają one identyfikację kierowcy i przypisanie do niego wszystkich danych dotyczących rejestrowanych przez tachograf przejazdów. Karta wydawana jest maksymalnie na okres pięciu lat, przy założeniu, że okres ważności karty nie może być jednak dłuższy niż ważność prawa jazdy kierowcy.
Przepisy dotyczące zasad użytkowania tachografów
Historia ewidencji czasu pracy kierowców sięga wielu lat wstecz. Po raz pierwszy obowiązek rejestracji aktywności kierowcy za pomocą tachografu wprowadzony został w Niemczech w 1952 roku. W Unii Europejskiej przepis wprowadzający obowiązek instalacji tachografów w nowych samochodach ciężarowych został wprowadzony w 1985 roku i od tamtego czasu przepisy były systematycznie aktualizowane i ulepszane.
W Polsce przepisy dotyczące ewidencji czasu pracy kierowców zaczęły obowiązywać w 1992 roku na mocy zapisu konwencji AETR. Regulowały one czas pracy i odpoczynku, a także przewidywały nakaz stosowania tachografów.
W tamtym czasie w powszechnym użyciu były tachografy analogowe, ale z powodów dokładniej przedstawionych powyżej, takich jak manipulowanie przebiegiem rejestrowanej trasy i fałszowanie czy niszczenie wykresówek, już w maju 2006 roku weszło w życie unijne rozporządzenie 1360/2002, które wprowadzało obowiązek montowania tachografów cyfrowych w nowych samochodach.
Ze względu na zarejestrowanie licznych prób ingerencji w działanie tachografów i manipulacji czasem pracy, od czerwca 2018 roku obowiązują nowe, zaostrzone przepisy. Mają one na celu zwiększenie bezpieczeństwa ruchu drogowego, usprawnienie systemu kontroli i egzekwowania przepisów. Przepisy wprowadziły między innymi podniesienie kar za fałszowanie ewidencji pracy lub odmowę udostępnienia jej do kontroli do 8000 złotych, a także doprecyzowały zasady instalacji i naprawy tachografów cyfrowych.
Kiedy tachograf nie jest potrzebny?
Prawo przewidziało wyjątki, kiedy czas pracy nie musi być rejestrowany przy pomocy tachografów. Należą do nich:
- przejazdy pojazdami nieprzystosowanymi do przewozu osób i rzeczy (na przykład dźwig);
-
przejazd poza drogami publicznymi;
-
sytuacje, w których karta kierowcy uległa zniszczeniu lub zgubieniu;
-
przejazdy określone w artykule 3. i 13. rozporządzenia 561/2006.