Przesłanki dodatnie wszczęcia postępowania:
- ściganie przestępstwa w tym trybie
- wniesienie uproszczonego aktu oskarżenia przez uprawnionego oskarżycielka prywatnego i jego popieranie
- wniesienie skargi prywatnej przed terminem przedawnienia karalności ( 1 rok od czasu, gdy pokrzywdzony dowiedział się o osobie sprawcy, nie później jednak niż przed upływem 3 lat od nie popełnienia przestępstwa).
- uiszczenie zryczałtowanej opłaty równowartości wydatków procesowych, która nie podlega rozliczeniu po zakończeniu post.
Przesłanki ujemne:
- przedawnienie karalności przestępstwa
- ściganie przestępstw prywatnoskargowych w trybie publicznoskargowym
- odstąpienie oskarżyciela prywatnego od oskarżenia przed rozpoczęciem rozprawy głównej
- nieletniość sprawcy
Przestępstwami ściganymi z oskarżenia prywatnego są:
~ nieumyślne uszkodzenie ciała o charakterze innym niż powodujące ciężki uszczerbek na zdrowiu (art. 157§4 w zw. z §3)
~ lekkie uszkodzenie ciała, czyli powodujące naruszenie narządów ciała lub rozstrój zdrowia na czas nie dłuższy niż 7 dni (art. 157§4 w zw. z §2)
~ zniesławienie (art. 212§4)
~ zniewaga (art. 216§5)
~ naruszenie nietykalności cielesnej (art. 217§3)
Sprawy z oskarżenia prywatnego sąd rejonowy rozpoznaje jednoosobowo. Prezes sądu ze względu na okoliczności może zarządzić rozpoznanie sprawy przez jednego sędziego i 2 ławników. Sprawy o przestępstwa zniesławienia sąd rozpatruje w składzie jednego sędziego i 2 ławników.
Przebieg postępowania w sprawach z oskarżenia prywatnego rozpoczyna się od wniesienia prywatnego aktu oskarżenia do sądu. Prywatny akt oskarżenia może odpowiadać następującym wymogom:
- oznaczać osobę oskarżonego
- określać zarzucany czyn
- wskazywać dowody, na których opiera się oskarżenie
Sporządzony musi być na piśmie. Pokrzywdzony może skierować skargę prywatną do sądu za pośrednictwem Policji, która na jego żądanie przyjmuje ją w postaci ustnej lub pisemnej i przekaże ja do sądu samodzielnie, w razie potrzeby zabezpieczając dowody. Skarga złożona przez pokrzywdzonego ustnie wymaga sporządzenia protokołu. na polecenie sądu Policja przeprowadzić może określone czynności dowodowe, których wyniki przekazuje sądowi. W toku czynności stosuje odpowiednio przepisy o dochodzeniu w niezbędnym zakresie, czy czynnościach niecierpiących zwłoki.
Rozprawę główną w sprawach z oskarżenia prywatnego obligatoryjnie poprzedza posiedzenie pojednawcze. Prowadzi je sędzia. Na wniosek lub za zgodą stron–y sąd może zamiast posiedzenia pojednawczego wyznaczyć odpowiedni termin do przeprowadzenia post. mediacyjnego, które przeprowadza odpowiednia instytucja lub osoba godna zaufania, czego konsekwencją jest sporządzenie protokołu wraz z wynikami i przedstawienie go sądowi. Zgodnie z art. 339§4, prezes kieruje sprawę na posiedzenie, gdy zachodzi potrzeba rozważenia możliwości przekazania sprawy do post. mediacyjnego. Posiedzenie pojednawcze rozpoczyna się wezwaniem stron do pojednania.
Pojednanie stron jest 2 stronnym oświadczeniem woli, w którym strony zobowiązują się nie wysuwać w stosunku do siebie żadnych roszczeń z powodu popełnienia przestępstwa i wyrażają zgodę na umorzenie post. Pojednanie może też objąć inne sprawy z oskarżenia prywatnego toczące się jednocześnie pomiędzy tymi stronami.
W protokole posiedzenia pojednawczego (także mediacyjnego) należy w szczególności zaznaczyć:
a. stanowisko stron wobec pojednania
b. wynik przeprowadzonego posiedzenia pojednawczego
c. Jeżeli doszło do pojednania – protokół podpisują też strony. Wówczas postępowanie się umarza.
Razem z pojednaniem strony zawrzeć mogą ugodę, która zawiera uregulowanie niektórych lub wszystkich spraw pozostających w związku z oskarżeniem. Po nadaniu jej przez sąd klauzuli wykonalności staje się tytułem egzekucyjnym.
W razie niedojścia do pojednania przewodniczący powiedzenia kieruje sprawę na rozprawę główną, a w miarę możliwości wyznacz od razu jej termin, chyba że zachodzi potrzeba skierowania sprawy na posiedzenie w celu innego rozstrzygnięcia. Strony obecne na posiedzeniu powinny zgłosić wnioski dowodowe. Jeżeli oskarżyciel prywatny odstąpi od oskarżenia przed prawomocnym zakończeniem postępowania. to wówczas postępowanie umarza się za zgodą oskarżonego. Zgoda ta nie jest wymagana, jeżeli oskarżyciel prywatny odstąpi od oskarżenia przed rozpoczęciem przewodu sądowego na pierwszej rozprawie głównej. Niestawiennictwo oskarżyciela prywatnego i jego pełnomocnika na rozprawie głównej bez usprawiedliwionych powodów uważa się za odstąpienie od oskarżenia.
W trybie oskarżenia prywatnego może dojść do oskarżenia wzajemnego. Polega ono na tym, że do czasu rozpoczęcia przewodu sądowego na pierwszej rozprawie głównej wnieść przeciwko oskarżycielowi prywatnemu, będącemu pokrzywdzonym, wzajemny akt oskarżenia o ścigany z oskarżenia prywatnego czyn pozostający w związku z czynem zarzucanym. Sąd obie sprawy rozpoznaje łącznie. Jako że obaj występują w podwójnej roli – oskarżonego i pokrzywdzonego - to żaden z nich nie może być przesłuchiwany w charakterze świadka.
Odstąpienie jednego z oskarżycieli prywatnych od oskarżenia powoduje umorzenie postępowania tylko w części dotyczącej wniesionego przezeń oskarżenia. Ponieważ oba podmioty występują w roli czynnej jak i biernej to przysługują im uprawnienia oskarżonego. Pierwszeństwo zadawania pytań i przemówień przysługuje temu oskarżycielowi prywatnemu, który pierwszy wniósł akt oskarżenia. Sąd w wyroku zaznacza, ze post. toczyło się z powodu oskarżeń wzajemnych.
Oskarżenie wzajemne nie jest dopuszczalne, gdy:
a. prokurator wcześniej wszczął już post. z urzędu albo przyłączył się do post.
b. po wniesieniu oskarżenia wzajemnego prokurator przyłączył się do jednego z tych oskarżeń, wtedy sąd wyłącza oskarżenie przeciwne do osobnego post.
Gdy jednak prokurator obejmie oba oskarżenia wzajemne to post. toczy się z urzędu, zaś oskarżeni korzystają w odpowiednim zakresie z uprawnień oskarżycieli posiłkowych.
Katarzyna Drożdżewska
źródło: justitia.pl