Czym jest yerba mate?

Yerba mate to napar przygotowywany z liści ostrokrzewu paragwajskiego (Ilex paraguariensis) – rośliny rosnącej głównie w Ameryce Południowej, w takich krajach jak Argentyna, Paragwaj, Urugwaj i południowa Brazylia. Liście oraz drobne gałązki są suszone, niekiedy również lekko prażone, a następnie mielone i pakowane.

To właśnie ten susz – nazywany „yerbą” – zalewa się gorącą wodą, tworząc napar o charakterystycznym, lekko gorzkim, roślinnym smaku. Yerba mate jest nie tylko napojem – to także element kultury, tradycji i towarzyskiego rytuału w krajach Ameryki Południowej.

Krótka historia yerba mate

Yerba mate ma długą i bogatą historię. Już na długo przed przybyciem Europejczyków, napar z ostrokrzewu paragwajskiego pili rdzenni mieszkańcy Ameryki Południowej – Indianie Guarani. Uważali oni mate za dar od bogów, który dawał siłę, zwiększał wytrzymałość i wspierał zdrowie.

W XVI wieku misjonarze jezuiccy rozpowszechnili zwyczaj picia mate w całym regionie La Platy. To właśnie od nich wzięła się jedna z dawnych nazw napoju – „herba missionera”. Z czasem yerba mate stała się nieodłączną częścią codziennego życia w Argentynie, Paragwaju czy Urugwaju. Dziś jej popularność wykracza daleko poza Amerykę Południową – także w Europie, Ameryce Północnej i Azji coraz więcej osób sięga po ten napój.

Skład chemiczny yerba mate

Yerba mate zawiera szereg substancji bioaktywnych, które odpowiadają za jej działanie pobudzające i prozdrowotne. Do najważniejszych składników należą:

• Kofeina – główny alkaloid odpowiedzialny za efekt pobudzenia. W yerbie występuje w ilościach porównywalnych do kawy, ale działa łagodniej i dłużej.

• Teobromina i teofilina – związki obecne również w kakao i herbacie, które wspierają układ krążenia i rozszerzają naczynia krwionośne.

• Polifenole – silne przeciwutleniacze neutralizujące wolne rodniki i opóźniające procesy starzenia.

• Witaminy i minerały – yerba mate jest źródłem witamin z grupy B, witaminy C oraz składników mineralnych takich jak potas, magnez, żelazo i mangan.

• Saponiny – naturalne związki o działaniu przeciwzapalnym, immunostymulującym i obniżającym poziom cholesterolu.

Jak działa yerba mate?

Yerba mate działa na organizm wielokierunkowo. Nie tylko pobudza, ale również wspiera zdrowie fizyczne i psychiczne. Poniżej znajdziesz najważniejsze efekty regularnego picia mate.

1. Naturalne pobudzenie bez efektu „zjazdu”

Kofeina w yerba mate działa inaczej niż ta z kawy. Zawarte w liściach związki, takie jak teobromina i polifenole, łagodzą nagły skok energii, dzięki czemu pobudzenie jest bardziej stabilne i długotrwałe. W przeciwieństwie do kawy, yerba mate nie powoduje uczucia rozdrażnienia czy spadku formy po kilku godzinach.

2.Wspomaga koncentrację i jasność umysłu

Yerba mate poprawia zdolność skupienia, pamięć krótkotrwałą i czujność. Dlatego jest chętnie wybierana przez studentów, kierowców, pracowników biurowych czy osoby uczące się. Napar nie tylko dostarcza energii, ale także pomaga utrzymać równowagę między pobudzeniem a spokojem.

3.Wsparcie dla układu trawiennego

W tradycji południowoamerykańskiej yerba mate często jest spożywana po posiłkach – wspomaga bowiem trawienie i redukuje uczucie ciężkości. Działa lekko żółciopędnie i przyspiesza metabolizm.

4.Działanie antyoksydacyjne i przeciwzapalne

Zawarte w yerbie polifenole i saponiny mają silne właściwości antyoksydacyjne. Pomagają neutralizować wolne rodniki, zmniejszając ryzyko chorób sercowo-naczyniowych, nowotworowych czy neurodegeneracyjnych.

5.Może wspierać odchudzanie

Yerba mate wspomaga proces redukcji masy ciała, ponieważ przyspiesza metabolizm, zwiększa uczucie sytości i ogranicza apetyt. Badania wskazują, że regularne spożywanie mate może wspomóc spalanie tłuszczu, zwłaszcza w połączeniu z aktywnością fizyczną.

Jak pić yerba mate?

Sposób przygotowania yerba mate to sztuka sama w sobie. Odpowiednie proporcje, temperatura wody i naczynie mają ogromny wpływ na smak oraz działanie naparu.

Wybór naczynia – matero

Yerba mate tradycyjnie pije się z naczynka zwanego matero (lub „mate”). Może być ono wykonane z tykwy, ceramiki, drewna albo stali nierdzewnej (np. TermoLid – praktyczne naczynie z pokrywką, idealne do codziennego użytku).

Każdy rodzaj matero ma swoje zalety:

• Tykwa – najbardziej tradycyjna, nadaje napojowi niepowtarzalny aromat.

• Drewno – naturalny wygląd, doskonała izolacja cieplna.

• Ceramika – łatwa w czyszczeniu i odporna na pleśń.

• Stal nierdzewna – nowoczesne rozwiązanie, długo utrzymuje temperaturę i jest praktycznie niezniszczalne.

Bombilla – niezbędna rurka

Yerba mate pije się przez metalową rurkę z sitkiem – bombillę. Dzięki niej napar można pić bez połykania fusów. Wybór odpowiedniej bombilli zależy od rodzaju yerby – do drobno mielonych najlepiej sprawdzą się modele z gęstym filtrem.

Proporcje i temperatura wody

Klasyczny sposób parzenia:

• Wsyp do matero ok. ⅓–½ objętości suszu (20–30 g).

• Przykryj dłonią otwór naczynia, potrząśnij nim, by drobinki trafiły na górę.

• Ustaw matero pod kątem – powstanie „górka” z jednej strony.

• Wlej odrobinę letniej wody (ok. 40°C), by zwilżyć susz – pozwoli to uniknąć goryczy.

• Następnie wlej wodę o temperaturze 70–80°C.

• Włóż bombillę i pij powoli.

Ten sam susz można zalewać nawet kilka razy - aż napar straci smak i aromat.

Alternatywne sposoby przygotowania

Yerba mate nie musi być zawsze gorąca. Istnieje kilka ciekawych wariantów:

Tereré - yerba mate na zimno

Popularna w Paragwaju i północnej Argentynie forma spożycia yerby to tereré – czyli napar przygotowany na zimnej wodzie lub soku. Idealny na lato – orzeźwia, gasi pragnienie i dostarcza energii bez przegrzewania organizmu.

Mate cocido - yerba w wersji saszetkowej

Wersja dla początkujących lub osób, które nie mają bombilli. Polega na zaparzeniu yerby w kubku, jak zwykłej herbaty – przez zalanie suszu wrzątkiem i odcedzenie. Napar jest łagodniejszy, ale zachowuje większość właściwości.

Odmiany yerba mate

Yerba mate występuje w wielu wariantach różniących się smakiem, intensywnością i sposobem produkcji.

1. Klasyczna (con palo / sin palo)

• Con palo – yerba z patyczkami, łagodniejsza w smaku.

• Sin palo – czysta, mocniejsza wersja bez patyczków.

2. Ziołowa i aromatyzowana

Z dodatkami ziół (mięta, werbena, boldo), owoców (cytryna, pomarańcza) lub naturalnych aromatów. Idealna dla początkujących, którzy nie przepadają za goryczką.

3. Despalada, elaborada i compuesta

• Despalada – drobno mielona, intensywna, z małą ilością patyczków.

• Elaborada – dojrzewająca dłużej, ma bardziej zbalansowany smak.

• Compuesta – mieszanka z ziołami lub owocami.

Jak wybrać swoją pierwszą yerba mate?

Początkującym poleca się łagodniejsze mieszanki, np. Aguantadora Suave, CBSe Hierbas Cuyanas lub Rosamonte Suave.
Dla bardziej doświadczonych - Amanda Tradicional, Rosamonte Tradicional czy Taragüi Energia zapewnią klasyczny, głęboki smak.

Warto eksperymentować - każda marka ma swoje unikalne nuty aromatyczne i różny poziom goryczki.

Yerba mate to napój o wyjątkowych właściwościach, bogatej historii i głębokiej tradycji. Łączy w sobie moc kawy, subtelność herbaty i głębię ziół. Pobudza ciało, wspiera umysł i poprawia samopoczucie.

Nie bez powodu mówi się, że yerba mate to coś więcej niż napój - to sposób na życie. Jeśli chcesz spróbować, kup w jednym z sklepów yerba mate i zacznij od łagodnych mieszanek i eksperymentuj z temperaturą wody oraz rodzajem naczynia. Z czasem znajdziesz swoją ulubioną markę i rytuał, który stanie się częścią Twojego dnia.